Esir Şehrin İnsanları-Kemal Tahir

Kitabın yazarı Kemal Tahir'dir.Kitabın ilk basımı 1956 yılındayapılmıştır.Yazarın Mütareke dönemi aydınlarını anlattığı "Esir Şehir"üçlemesinin ilk kitabıdır.Kısaca Birinci Dünya Savaşı sırasındaİstanbul'daki sivil aydınların durumunu konu edinir.Ana kahramanlar;Kamil Bey, Nermin Hanım, Ayşe,Fuat Bey, Nedime Hanım, İhsan Bey, AhmetBey, Niyazi Ağabey, Ramiz Efendi ve Fatma Hanım'dır. Kamil BeyAbdülhamid'in en zengin vezirlerinden Selim Paşa'nın tek çocuğudur.Gençyaşta çok büyük bi mirasa konmuş ve hayatının büyük bölümünü yurtdışında geçirmiştir.Nermin Hanım,Kamil Bey'in eşidir.O da bir Paşakızıdır.Maddi manevi hiç bir zorlukla karşılaşmamış,bolluk içindeyaşamıştır.Ancak babası ansızın öldüğünde kumar borçlarından dolayıvarlıkları yağma edilmiştir.O dönemde karşısına çıkan Kamil Bey ileevlenerek hayatını düzene sokmayı amaçlamıştır.Ayşe,Kamil Bey ve NerminHanımın tek çocuğudur.İspanyada doğmuştur ve İstanbul'a döndüklerindealtı yaşına gelmiştir.Küçük yaşına rağmen bir genç kız gibigirişken,hoş sohbet ve bilgilidir.Fuat Bey,Kamil Bey'den dört yaş büyükGalatasaray'da beraber okudukları bir tanıdığıdır. Mahir Paşa'nınoğludur.Bağlarbaşı'ndaki köşkün komşusudur.İhsan Bey ve Ahmet Bey,Kamil Bey'in Galatasaray Lise'sinden sınıf arkadaşlarıdır.Nedime Hanım,İhsan Bey'in eşidir.Niyazi Ağabey; İhsan Bey,Ahmet Bey ve NedimeHanım'ın Anadolu'ya yaptıkları yardımlar için aracılık yapan en önemliyardımcıları ve güvenilir dostlarıdır. Ramiz Efendi,Mütareke'den sonrasavaşa geri dönmemiş ve Anadolu'ya yardım etmek için çalışan bir yedeksubaydır.Fatma Hanım,Ramiz Efendi'nin karısıdır. Eğitimsiz ancak sonderece cesur ve vatansever bir kadındır.
Hikaye'ye geçicek olursak;1914 Dünya Savaşı karışıklığından iki yılkadar sonra Kamil Bey,karısı Nermin ve kızı Ayşe ile birlikteİstanbul'a döner.Savaş yılları süresince yurtdışında mülklerininbazılarını satarak geçindiği için bir miktar para sıkıntısıçekmektedir.İstanbul'a döneceklerini öğrenen Nermin Hanım'ın halası veeniştesi israrla kendilerini köşklerinde misafir etmek isterler.KamilBey'de kabul eder. İstanbul'a kendilerini getiren vapur Çanakkale'dedurduğunda limana inen Kamil Bey İstanbul'un içinde bulunduğu acıdurumu daha iyi öğrenme fırsatı bulur.Şehir yangın yerihalindedir.Kuçuk kız çocukları sefaletten kendilerini satmaktadır vebulaşıcı hastalıklar giderek yayılmaktadır.Vatanın felaketinedayanamayan subay ve memurların bazıları intihar etmektedirler.

Nermin Hanım'ın halası ve eniştesi son derece büyük ve gösterişli biköşkte oturmaktaydılar.Enişte Bey, işgal kuvvetlerinin ileri gelenleriile işbirliği içinde olan, gönülden Padişaha bağlı,vatanseverlikduyguları gelişmemiş,her şeye sadece ticaret gözüyle bakan birinsandır.Kamil Bey'i Kerkük'deki topraklarını İngilizlere satması içinikna etmeye çalışmaktadır;ancak Kamil Bey bu emrivakiyi kabul etmez veen kısa zamanda kendi evine taşınmaya karar verir.


Serencebey'deki konakla,Çengelköy'deki yalı yanmış olduğundanBağlarbaşı'nda bulunan çok uzun yıllardır bakım görmemiş köşkü tamirettirerek orada yaşamayı planlar.Köşkün tamiri esnasında eski arkadaşıFuat Bey'le görüşür ve o'nun başına gelen bir felaket neticesindeyaşamını tamamen değiştirerek bir kadiri dervişi olduğunu öğrenir.FuatBey İtalyan olan karısının, çocuğunu da yanına alarak başka birinekaçması yüzünden çocuğunu da kaybetmiş olmanın acısıyla derviş olmayakarar vermiştir.İki yıllık derviş Fuat Bey'le,iki yıllık yoksul KamilBey köskün yeniden yapılmasında kader birliği yaparlar.Birbirlerinehayat görüşlerini anlatarak etkilerler.
16 Mart 1920'de işgal altında olan İstanbul tekrar işgaledildi.İngilizler İstanbul'u ikinci kez işgal ederken Eskişehir veAfyonkarahisar'daki askerlerini geri çektiler.Osmanlı yanlısı olanlarsanki İstanbul'u Kuvayi Milliyeciler işgal etmişler gibi Anadoluya ateşpüskürmekteydiler.Bazaıları içinse son umut Anadoludaydı.Kamil Beyömründe Yakacık'tan öteye geçmemiş bir İstanbullu olduğundan Anadoluhakkında hiç bir fikri yoktu. ve bu düşünceye bu sebeplekatılmıyordu.Anadolu'dan Mustafa Kemal ile ilgili bazı haberlergeliyordu.İstanbul'da aydınlar bazı dernekler aracılığıyla Anadolu'yayardım gönderiyorlar,subaylar gizlice Anadolu'ya kaçıyorlardı.Kamil Beyvatansever olmanın neyi gerektirdiğine hala karar verememişti.Budönemlerde karşısına Galatasaray Sultani'sinden sınıf arkadaşı AhmetBey çıktı.Ona arkadaşları İhsan'ın yedek subay olarak harbe gitmiş,beşkere yaralanmış,büyük yaralar göstermiş, esir düşmüş,kurtulup gelinceküçük bir sermaye uydurup bi dergi çıkartmaya başlamış, KuvayiMilliye'yi tuttuğu için mimlenmiş,üzerine işlemediği bir suç atılarakon yıl kürek cezasına çarptırılmış olduğunu anlattı.İhsanın karısıNedime Hanım'ın dergiyi çıkartmaya devam ettiğini ancak çok zorlukçektiğini söyledi.İhsan Bey'le Ahmet Bey, Kamil Bey'in Nedime Hanım'ayardımcı olabileceğini düşündüler ve bunu Kamil Bey'e Ahmet Bey teklifetti.Kamil Bey'den ilk defa bir fedakarlık isteniyordu,böyle birhizmeye evvelden beri muhtaçtı.İşi sevinerek kabul etti.Hemen İhsanBey'i Ahmet Bey'le beraber ziyaret ettiler. İhsan güçsüz düşürüldüğü, mahpusa tıkıldığı halde büyük bir iş yapmakta olduğubelliydi.Kamil hayata girmeye başladığını ve bunun kendisi için iyiolduğunu düşünüyordu.Çıkartılan gazetenin adı Karadayı'ydı.ArtıkKamil'de memleketi kavrayan,felakete karşı çıkanlarınyanında,arasındaydı.Elinde iyi-kötü bir savaş silahı olan bir sorumluinsandı.Nedime Hanımla tanıştı.Nedime Hanım kendisine gazeteçıkarmaktan başka işlerde gördüklerini,mimli olduklarını bir çok hafiyeve sivil polisin kendilerini sık sık ziyaret ettiklerini anlattı.Önceonların dostlarını tanıması gerektiğini belirtti bunlardan en önemlisiNiyazi Ağabeydi.Kamil Bey,gazetedeki çalışma ortamını düzeltmek içinevden birçok eşyayı oraya taşıttı.Antika bir Buda heykeli satarak eldeettiği parayla işe dört elle sarıldı.Gün geçtikçe Nedime Hanım'ıngörüşlerinin,cesaretinin,vatan sevgisinin etkisi altında kalarak onahayran oldu.Nedime Hanım hamileliği ilerlemiş olmasına rağmen çalışmayadevam ediyordu.Gazete ünlü yazar ve şairlerin toplanıp,memleketmeseleleri ile ilgili görüştükleri,buluştukları bir yer halinegeldi.Niyazi Ağabey'den biraz bahsetmek gerekirse,kendisiseferberlliğin her cephesinde çarpışmış,Yunan'a ilk kurşunu atanlararasında olan biridir.Oğlu rum çetelerince öldürülmüş, kızının iseırzına geçilmiştir.Karısı Anadolu'da kaybolmuş, düşmana duyduğu kinduyduğu kin öylesine artmış ki nerede tehlikeli bir iş sezse hizemetekoşar hale gelmiştir.İhsan,Nedime,Ahmet ve Kamil Bey ona sonuna kadargüvenirdi.


Bir gün Ahmet Bey perişan bir şekilde gazeteye geldi ve acilen 50binliraya ihtiyacı olduğunu,bin ton cephanenin Anadoluya gönderilmek üzerezorluklarla gemiye yüklendiğini,pazarlıkta önce 11bin lira istendiğiniancak daha sonra Rozalti isminde birinin fiyatı 50bin lirayaçıkardığını,eğer aradaki farkı bulup veremezse halkın parası olan 11binliranında yanacağını anlattı.Hiç birinde metelik yoktu,borçalabilecekleri herkesi düşünüdler;ama hiç umut yoktu.Kamil Bey nakliyeşirketinin direktörünü tesadüfen,Enişte Bey'in evinde tanıdığınıhatırladı ve son çare olarak onunda görüşmeye gitti.DirektörFransızdı,Kamil Fransızlar'ın her çeşit vatanseverliği hoş görürlülükile karşılayacağını düşündüğünü söyleyerek durumu açıkcaanlattı.Direktör zaten taşıma ücretinin 11bin lira olduğunu aradakifazkın Rozalti tarafından istenmiş olabileceğini tahmin ederek onlarayardım etmeyi kabul etti.Gemi sefere çıktıktan sonra Rozalti'nin işineson verdi.
Nedime Hanım'ın rahatsızlanarak eve gittiği bir gün Niyazi gazeteyegelerek acilen Nedime ile görüşmesi gerektiğinisöyledi.Kamil,Nedime'nin rahatsız edilemeyecek kadar hasta olduğunu,negerekiyorsa kendisinin yapacağını;artık kendisine güvenebileceklerinisöyledi.Niyazi çok önemli bazı evrakların Karadeniz postası yapanGülcemal vapuruna teslin edilmesi gerektiğini;ancak Ahmet'in bir geceevvel tutuklandığını,evrakların Nedime Hanım'da olduğunu söyleyereksadece Nedime ile bu işi halledebileceğini anlattı.Kamil aniden aklınagelen bir yalanla Nedime'nin adada yakınlarının yanında olduğunuveancak kendisinin ona ulaşabileceğini söyledi. Niyazi bu durumda mecburkalarak detayları açıklamak zorunda kaldı.Niyaziyi atlatan Kamilkarışık yollardan Nedime'nin evine ulaşarak durumu anlattı Nedimeevrakları vapura kendisi teslim etmek istediğini,bu işe karışmamasınındaha iyi olacağını söyledi.Kamil Nedime'yi de kendisinin güvenilirolduğuna ikna etmeyi başardı.İlk kez bu kadar büyük bir iş yapabileceğiiçin kendini şanslı hissediyordu.Bir çok zorlukdan sonra gayet önemlibelgelerle dolu kuru üzüm sandığını Tophane rıhtımında,Gülcemalvapurunun kahvecisi Ramiz Efendi'ye verirken suç üstü yakalandı.
Uzun ve yorucu sorgularda kendisine bir paşa oğlu olduğu için iyidavranıldı.Tüm suçlamaları inkar etti,belgeleri bilmediğini,Ramiz'itanımadığını söyledi.Sorgulamayı yapan yüzbaşı Nedime Hanım'ın elebaşıolduğunu bildiklerini, kendisini uzun süredir takip ettiklerini,itirafederse babasının hatırı için kendisini affedeceklerini söylesede KamilBey kessinlikle bunu kabul etmedi,sonuna kadar Nedime Hanım'ı korumayadevam etti.Yüzbaşı arkadaşlarından birinin Nedime Hanım hakkında tümbilgiyi verdiğini,Ararat vapurunda kaçırılan cephane işi içinde onunsorumlu olduğunu bildiklerini söledi.Kamil Bey gemide cephane olduğunubilmediğini, ilaç ve hastane malzemesi yüklü olduğunu sandıklarınıbunun için Fransız direkötöre kendisinin aracı olduğunu,Nedime Hanım'ınsuçu olmadığını söyledi. Yüzbaşı Nedime'nin özellikle rahatsızlanarakadaya gittiğini evrakları teslim etmesi için Kamil'i kullandığınısöyledi.Bunları ispatlamak için bir şahitleri olduğunu da belirtti.Herşeye rağmen Kamil,inkara devam etti.Şahitle yüzleştirilmesini istedi.Askerler şahidi getirdiler.Kamil içeri gelen bu perişan insanıtanıyamadı.Bu Ahmetti. Ahmet inanılmaz işkencelere maruzkalmıştı.Yüzbaşının söylediği her şeyi kabul etti.




Bütün suçun Nedime Hanım'ın olduğunu söyledi.Kamil çılgına döndü,o andaaklına gelen ilk yalanı söyleyerek,Ahmet Nedime'ye aşıktı,kendisitutuklanınca Nedime'nin dışarda olmasına dayanamadı ve kıskançlıktanbunları uyduruyor diyerek saldırdı. Ahmet her şeyi olduğu gibi bunu dakabul etti ve o akşam hapiste intihar etti.Kamil Nedime'nin adayagitmedi hikayesini sadece Niyazi'ye söyledği bir yalan olduğunubildiğinden gerçek ihbarcının o olduğundan emindi;ama yinede Ahmet'i deaffedemedi.Eşinin eve gelmemesinden meraklanan Nermin,hala veeniştesinin yardımıyla Kamili buldu ve görüştüler.Nermin Hanım,Kamil'ihiç anlayamıyordu. Kendisinin ve kızının perişan olduğunu,eniştesininyardımcı olduğunu ve artık işbirliği yapması gerektiğinisöyledi.Karısının Padişah yanlısı tutumu,kızının özlemi,Kamil!indirencini kırıyordu.Fakat kutuyu teslim ederken yakalandığı RamizEfendi ile yaptıkları arkadaşlıkda,onun cesaretinden,karısı Fatma'nınvatanseverliğinden,tüm cahilliğine rağmen kocasını Anadolu'ya yardımetmek için yüreklendirmesinden öylesine etkilendi ki kendinden utandıve kararından dönmedi.Son bir teklifle kendisine Roma Elçiliği'nde başkatip olması ve Nedime Hanım hakkında bilgi verdikten sonra hiç biryüzleştirmeye ve mahkemeye çıkarılmadan yurt dışına gönderilmesi tekilfedilmesine rağmen kadını korumaya devam etti.Ramiz'e de Kamil alehindeifade vermesi için baskılar yapıldı ama o hiç oralı olmadı.Bu aradaİnönü Zaferi'nin haberi bir bayram sevinci gibi İstanbul'aulaştı.Mahkemede Ramiz beraat etti,Kamil Bey,yedi yıl kürek cezasınamahkum oldu.Ramiz Efendi,Kamil Bey'in elini öptü ve "Yanlızca sizinelinizi öpmedim,bütün kahramanların ellerini öptüm.İnönüdeölenlerin,sakat kalanların,mahpus yatanların.İşin sonunageldik,buradaki misafirliğiniz çok çok birkaç ay sürer,ben Anadolu'yageçsemde Fatma Hanım mutlaka size gelir, ömrümün sonuna kadar minnetlehatırlayacağım."dedi.Ramiz Efedi çıktı.Kapı kititlendi.

teşk. paylaşıma..

saol