SORU VE CEVAP HALİNDE SOSYAL GÜVENLİK YASASI!

Yasanın yeni şeklini buradan indir bakalım.




1. Soru:
Bir devlet okulunda müdür yardımcısı olarak çalışıyorum. Emekliliği hak etmiş durumdayım, ancak görevime devam etmek istiyorum. Yeni yasa yürürlüğe girdikten sonra emekliye ayrılırsam emekli aylığım düşer mi?

Cevap:
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nda değişiklik öngören tasarı, daha önce Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen 5510 sayılı yasadan farklı düzenlemeler içeriyor. Tasarıya göre, halen kamuda memur olarak çalışanlar reformun emekliliğe ilişkin düzenlemelerinden etkilenmeyecek. Buna göre, şu anda memuriyeti sürenler emekliliğe hak kazanmış olsun ya da olmasın reformun aylık bağlama oranlarının düşmesi, güncelleme katsayısında gelişmişlik payının azalması gibi aylıklarını azaltacak hükümlerinden etkilenmeyecek. Bu durumdaki sigortalıların tüm emeklilik işlemleri Emekli Sandığı Kanunu’na göre yapılacak. Ancak yasa yürürlüğe girdikten sonra memuriyete girenler yasanın getirdiği hükümlere tabi olacak.

2. Soru:
Bağ-Kur’a tabi olarak 20 yıl 2 aydır çalışıyorum. Emeklilik yaşımı doldurdum. Şimdi emekli olmam ile yasa yürürlüğe girdikten sonra olmam arasında emeklilik yaşı ve aylık miktarı açısından nasıl bir fark olacak?

Cevap:
Yasa yürürlüğe girdikten sonra mevcut sigortalıların emeklilik yaşı, emekli olması için gereken prim ödeme gün sayısı değişmeyecek. Emekli aylıkları için ise ikili bir yapı uygulanmaya başlanacak. Sigortalıların yasa yürürlüğe girmeden önceki döneme ilişkin kazançları o güne kadar tabi oldukları mevzuata göre, yasa yürürlüğe girdikten sonraki döneme ilişkin çalışmaları ise yeni yasanın hükümlerine göre hesaplanacak. Bağ-Kur ve SSK’lılar çalıştıkları ilk 10 yıl için aylıklarının yüzde 3.5’ini, sonraki 15 yılı için yüzde 2’sini, bundan sonraki yıllar için ise yüzde 1.5’ini kazanıyor. Bu durumda 25 yıllık sigortalılık süresinde ortalama aylık bağlama oranı yüzde 2.6’ya denk geliyor. Reformla bu rakamın yüzde 2 olması öngörülüyor. 20 yıl çalışmış bir Bağ-Kur’lu mevcut mevzuata göre de bundan sonraki çalışma yıllarında aylığının yüzde 2’sini kazanabileceğinden reform bu kişileri olumsuz etkilemeyecek. Yani bu durumdaki sigortalıların emekliliklerini hak etmelerine karşın çalışmaya devam etmeleri aylıklarında düşüşe neden olmayacak.

3. Soru:
SSK’ya tabi olarak 6 yıldır çalışıyorum. Yeni yasa ile benim durumumdaki sigortalıların prim ödeme gün sayısı artacak mı? Reform, emekli olduğumda alacağım aylığın düşmesine yol açacak mı?

Cevap:
Reformun prim ödeme gün sayısını kademeli olarak 9 bine çıkarması mevcut sigortalıları etkilemeyecek. Mevcut işçilerde yaş ve sigortalılık süresi şartları sağlandığı takdirde emekli olmak için 7 bin prim ödeme gün sayısını doldurmak yeterli olacak. Emekli aylıkları yeni ve eski yasada geçen sigortalılık sürelerine göre hesaplanacağından, işe yeni girmiş olanlar reformun aylık bağlama oranlarını düşüren maddesinden daha çok etkilenecek. Yasa yürürlüğe girene kadar 6 yıldır çalışan bir SSK’lı bu dönem boyunca her yıl aylığının yüzde 3.5’ini kazanırken, yasa tabi olarak geçireceği yıllar için bu oran yüzde 2’ye inecek. Bu durum, emekli aylıklarının kişilerin sigortalılık sürelerine göre değişen oranlarda azalmasına yol açacak.

4. Soru:
Emekli Sandığı’na bağlı olarak bir kamu kurumunda çalışıyorum. Şu anda ayaktan tedavi için katılım payı ödemiyorum. Ortez ve protez işlemleri için ise katılım payı oranı yüzde 10. Reformla artırılan katılım payı ücretlerinden memurlar etkilenecek mi?

Cevap:
Reform yasası emeklilik yönünden şu anda çalışan memurları kapsam dışı bıraksa da sağlık hizmetleri yönünden tüm sigortalıları bağlıyor. Yasa yürürlüğe girdikten sonra memurlar da Genel Sağlık Sigortalı olacak. Buna göre memurlar artık ayaktan tedavide her bir işlem için 2 YTL katılım payı ödeyecek. Ortez-protez işlemleri için ödenecek katılım payı ise yüzde 20’ya kadar çıkabilecek.

5. Soru: Memurların Aylık Bağlama Oranı küçülecek mi?

Cevap:

Hayır! Tasarıyla, memurların aylık bağlama oranına ne şimdi ne de reformdan sonrası için dokunulmadı. Onlar yine 25 yıl için yüzde 75 ABO il emekli olmaya devam edecekleri gibi bir de 5434 sayılı Kanun gereğince 30 yılını tamamlamış bir memurun emekli aylığından daha az emekli aylığı verilemeyeceği için en düşük emekli aylıkları da 741,60 YTL.den az olamayacak. Ancak, bu şartlarda memurlar fazla bir emekli aylığı almıyor, ortalama bir insanın geçimini ancak temin edebilecekleri kadar alıyorlar ama SSK’lı ve Bağ-Kur’lular bundan sonraki dönemler için çok az emekli aylığı alacaklar.

6. Soru:
SSK’dan emekli olması halinde alacağı en düşük emekli aylığı ne kadar olacak?

Cevap:

17 Ağustos 1999 günü geçirilen büyük depremin ertesinde 21 Ağustos günü toplanan TBMM tarafından, (millet ile basın depremle uğraşırken) geceli-gündüzlü çalışmayla 25 Ağustos 1999 günü kanunlaştırılan 4447 sayılı Kanun ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 96 ıncı maddesindeki alt sınır aylığının yüzde 70 olan oranı yüzde 35’e düşürüldü. Ancak, düşürülmüş olan bu oran 08.09.1999 gününden sonra işe girmiş yani sosyal güvenlik sistemine girmiş olanlar için uygulanmaktadır. Yüzde 70 uygulamasının son günü olan 31.12.1999 günündeki alt sınır aylığı olan (12000 X 9475 X 0,70=79.590.000 TL) rakam o günden beridir de yıllık TÜFE ve yıllık Gelişme Hızları kadar arttırılarak bugün için 558 YTL’ye ulaşmış vaziyettedir. İşte bu nedenle ister reformdan önce ister reformdan sonra emekli olsun, 08.09.1999 gününden önce sosyal güvenlik sistemine dahil olmuş birisinin SSK’dan emekli olması halinde alacağı en düşük emekli aylığı bugün için 558 YTL.dir.

7. Soru:
Reform sonrası mevcut emeklilerin maaşında bir düşüş olacak mı?



Cevap:

Emeklilerimizin aylıklarının düşmesi söz konusu değildir. Bir kişi ne kadar emekli maaşı alıyorsa o maaşı almaya devam edecektir. Her yıl emekli maaşlarındaki artışlarla ilgili düzenlemeler yapılmaktadır. Bu artışların genellikle son 6 ayda gerçekleşen TÜFE artış oranı kadar olması sağlanmaktadır.



8. Soru:

Örneğin şu an 47 yaşında emekli olacak bir kişinin, yeni yasayla emeklilik yaşında bir değişiklik olacak mı?

Şu anda çalışan hiç kimsenin emekliliği hak etme koşulu değişmeyecektir. Mevcut kanunlara göre bir kişi hangi yaşta emekli olacaksa o yaşta emekli olabilecektir. Mevcut üç sosyal güvenlik kurumunda emeklilik yaşı kademeli olarak artmakta ve 2023 yılında kadın sigortalılar için 58’e, erkek sigortalılar için ise 60’a yükselmektedir.

Yeni kanun tasarında 2035 yılına kadar emekli yaşında bir artış öngörülmemektedir. Emeklilik yaşı 2036 yılından itibaren kademeli olarak artacak ve 2048 yılında 65’e ulaşacaktır.



9. Bu gün emekli maaşı düşük olan bir kişinin yeni yasadan sonra maaşı artacak mı?

Yeni yasada mevcut emekliler ile ilgili herhangi bir değişiklik yoktur. Mevcut emeklilerin maaşlarındaki artış her yıl enflasyondaki yükselişine paralel olarak yapılacaktır.



10. Yeni yasaya tabi olacak bir kişinin emekli aylığı mevcut emekliler gibi düşük mü olacak?

Ülkemizde emekli aylıklarının miktarının sigortalıların geçimlerini rahatlıkla sürdürmelerine yetmediği bilinmektedir. Ne var ki, bu sorun sosyal güvenlik düzenlemelerinden çok istihdam piyasasının durumuyla ilgilidir. Ülkemizdeki emekli aylıklarının düşük olmasının nedeni çalışırken kazanılan ya da beyan edilen ücret düzeylerinin düşük olmasıdır. İşgücünün vasfının düşük, işsizlik oranının yüksek ve kayıt dışı çalışmanın yaygın olması ortalama ücret düzeyini olumsuz etkilemektedir.
Emekli aylıklarının düzeyi belirleyen diğer unsur ise aylık bağlama oranıdır. Bu oran ülkemizde oldukça yüksektir: Aylık bağlama oranı dünya ortalaması her yıl için 1,5 iken, bu oran SSK ve Bağ-Kur’da 2,6 Emekli Sandığında 3’tür. Bu durum, emekli aylıklarının net ücrete çok yakın bazen de onun üzerinde olması sonucunu doğurmaktadır. Örneğin, asgari ücretle çalışan bir kişi net olarak 380 YTL alırken, emekli olduğunda 458 YTL almaktadır. Yani emekli olan birisi çalışırken elde ettiği ücretten daha yüksek emekli aylığı alabilmektedir.
Yeni sistem daha uzun süre çalışmayı, çalışma ücretinin daha büyük bölümünün biriken paraya (prime) dahil edilmesini öngörmektedir. Ekonomik gelişme düzeyimizin giderek iyileşeceği, bunun da genel ücret düzeyini yükselteceği göz önüne alındığında, gelecekte emekli aylıklarının satın alma gücü bakımından bugünkünden daha yüksek olması beklenmektedir.


11. Bazı emeklilerin maaşı yüksek bazılarının ki düşük oluyor neden? Yeni yasayla nasıl olacak?

Emekli aylıkları arasındaki farkın nedeni sigortalıların prime esas kazançlarının veya çalışma sürelerinin bir birinden farklı olmasıdır. Diğer yandan aynı durumda olan sigortalıların emekli aylıklarının da emeklilik tarihine göre bir birinden farklı olduğu görülebilmektedir. Bunun nedeni ise, önceki yıllarda farklı tarihlerde çıkarılan yasalarla, prime esas kazanç taban ve tavanı arasındaki oranın veya prime esas kazanç tespitinin değiştirilmiş olmasıdır. Yeni yasa ile aynı durumdaki sigortalıların aynı emekli aylığından yararlanabilmesi sağlanacaktır.

Bilindiği üzere ‘Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu’ ile SGK kurulmuştur. Ayrıca, bu kurumun uygulayacağı ‘Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ da, 1 Ocak 2007’de yürürlüğe girecektir. Kısaca sosyal güvenlik reformu olarak adlandırılan Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile işverenlere bir takım yükümlülükler getiriliyor.

İşyerlerinin bildirimi devam edecek

İşverenlerin işyerlerinin açılışıyla ilgili olarak işyeri bildirgesini düzenleyerek en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Sosyal Güvenlik Kurumu’na vermekle yükümlü olacaklar. Şayet, şirket ilk kez kuruluyorsa ve kuruluşu aşamasında, çalıştıracağı sigortalı sayısını ve bunların işe başlama tarihini, ticaret sicili memurluklarına bildiren işverenlerin, bu bildirimleri Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılmış sayılacak. Ticaret sicili memurlukları da, kendilerine yapılan bu bildirimi en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmek zorunda olacaklar.

Eski İşyerlerinin Tescili

01.01.2007 tarihinden önce, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu hükümlerine göre yapılmış olan işyeri tescilleri, bu kanun hükümlerine göre yapılmış sayılacaktır. Yani, 01.01.2007 tarihinden sonra işverenler SSK müdürlüklerindeki dosya numaraları üzerinden işlemlerini yapmaya devam edebileceklerdir.

Kamu İşyerlerinin Tescili

1 Ocak 2007’den itibaren işçi-memur ve Bağ-Kur’lu ayrımı kalkacağından kamu işyerleri de Sosyal Güvenlik Kurumu’nda işyeri tescil edeceklerdir. Bu yüzden kamu idarelerinden bu şekilde işyeri tescili bulunmayanlar, işyeri bildirgesini 5510 sayılı kanunun yürürlük tarihi olan 01.01.20007 tarihinden itibaren onbeş gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na vermek zorundadır. İşyeri bildirgesi en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte kuruma vermeyenlere;

1) Kamu idareleri ile bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin üç katı tutarında,

2) Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin iki katı tutarında,

3) Defter tutmakla yükümlü olmayanlar için bir aylık asgari ücret tutarında,

idari para cezası uygulanacaktır.

İş kazaları da SGK’ya bildirilecek

İşkazasının meydana gelmesi halinde işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirilmek zorundadır. Bu bildirimi eskiden vizite kağıdı ile yapabilirken yeni uygulamada işkazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile ve bu bildirgeyi de doğrudan ya da taahhütlü posta ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmesi gerekecektir.

İş kazası bildirilmezse ne olacak?

İş kazasının, belirtilen sürede işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Sosyal Güvenlik Kurumu’nca işverenden tahsil edilecektir.

İş kazaları soruşturulacak

SGK’ya bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde, kurum müfettişlerince veya Bakanlık iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilecektir. Bu soruşturma sonunda yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı anlaşılırsa, Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan tahsil edilir.

Sigortasız işçi çalıştırmayın

Sigortalı çalıştırmaya başlandığının süresi içinde sigortalı işe giriş bildirgesi ile (SGK) Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmemesi halinde, yüksek tutarlarda idari para cezası uygulanacaktır. Ayrıca işe giriş bildirgesinin sonradan verildiği veya sigortalı çalıştırıldığının SGK tarafından tespit edildiği tarihten önce meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri SGK tarafından ödenir. Ancak, yapılan ve ileride yapılması gerekli bulunan her türlü masrafların tutarı ile gelir bağlanırsa bu gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri tutarı, işverenin sorumluluk ve hataları ile sorumluluk halleri aranmaksızın, işverene ayrıca ödettirilecektir.

Tehlikeli işlerde raporsuz işçi almayın

Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçiler için mutlaka işe almadan önce varsa işyeri hekimlerine, yoksa resmi hastanelerden sağlık raporu almaları uygun olacaktır. Çünkü çalışma mevzuatında sağlık raporu alınması gerektiği belirtilen işlerde, böyle bir rapora dayanılmaksızın veya eldeki rapora aykırı olarak bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılan sigortalının, bu işe girmeden önce var olduğu tespit edilen veya bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı nedeniyle, kurumca sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği işverene ödettirilecektir. Ayrıca, ilgili kanunları gereğince sağlık raporu alınması gerektiği halde sağlık raporuna dayanmaksızın veya alınan raporlarda söz konusu işte çalışması tıbbi yönden elverişli olmadığı belirtildiği halde genel sağlık sigortalısını çalıştıran işverenlere, bu nedenle kurumca yapılan sağlık hizmeti giderleri tazmin ettirilecektir.

İş kazası primini işverenler ödeyecek

Eskiden olduğu gibi iş kazası ve meslek hastalığına ilişkin kısa vadeli sigorta kolu primini yine işveren ödeyecek. Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre yüzde bir ila yüzde 6.5 oranları arasında olmak üzere 83’üncü maddeye göre kurumca belirlenir.

Sigorta primine esas kazancın alt ve üst sınırı

Alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, asgari ücretin otuzda biri, üst sınırı ise günlük kazanç alt sınırının 6.5 katıdır. Bugün için asgari ücret yani alt sınır 531 YTL. olup üst sınır da 3.451,50 YTL’dir.

Aylık prim ve hizmet belgesi ayın 25’inde verilecek

Halen işverenler çalıştırdıkları sigortalıların prim belgelerini, takip eden ayın sonuna kadar SGK’ya verebilmektedir. Yeni uygulamada çalıştırdığı sigortalıların ve sosyal güvenlik destek primine tabi sigortalıların asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesinin izleyen ayın yirmibeşinci gününün sonuna kadar verilmesi gerekmektedir. Şayet bir önceki ay çalışanı olmamış ise bu hususu sigortalı çalıştırmaya son verdiği tarihten itibaren, onbeş gün içinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdür.

Defter belge saklama beş yıldan 10 yıla çıkacak

Halen işverenlerden sadece geriye doğru beş yıllık defter, kayıt ve belgeler denetim ve kontrol elemanlarınca incelenmek üzere talep edilebilirken yeni kanun ile bu süre 10 yıla çıkarılmıştır.

SSK'lılar için ölüm aylığı zorlaştı!

Bundan sonra ölüm aylığından yararlanabilmek için en az bin 800 gün sigortalı çalışma şartı aranacak. Şu anda SSK'da 900 gün yeterli sayılıyor. Emekli Sandığı'ndan ise 3 bin 600 gün gerekiyor. Yeni yasa, SSK'lılar için ölüm aylığını zorlaştırırken memurlar için kolaylaştırıyor. Bağ-Kur'da ise bir değişiklik olmadı. Prim borcu bulunan Bağ-Kur'lunun vefatı durumunda, hak sahipleri borcu ödemesi şartıyla emekli olabilecek. Sosyal Güvenlik Reformu, cenaze yardımı tutarlarını asgari ücrete eşitledi. Buna göre bütün sigortalılar 608 YTL cenaze yardımı alacak. Halen cenaze yardımı SSK'da 242, Bağ-Kur'da 235, Emekli Sandığı'nda ise 940 YTL.

Sigortalıların kız çocukları ile dul eşlerine, evlenmeleri halinde almakta oldukları maaşın bir yıllık tutarı, çeyiz yardımı olarak ödenecek. Bu miktar SSK'da 2 yıllık maaş, Emekli Sandığı'nda 1 yıllık maaştı. Bağ-Kur'da ise çeyiz yardımı yoktu. Halen yalnızca SSK'da 50 YTL olan emzirme yardımı, 203 YTL'ye çıkacak. Ayrıca Bağ-Kur'lular da emzirme yardımı alabilecek. Artık Bağ-Kur'lu da hastalık nedeniyle çalışamama durumunda rapor parası alabilecek. Ayrıca prim borcu 30 günü geçmedikçe sağlık hizmetinden yararlanacak. Mevcut sistemde 1 gün dahi prim borcu varsa sağlık hizmeti alamıyor. Bağ-Kur'da basamak sistemi ise kalkıyor, şirket ortağı olan birisi her ortaklığı için ayrı primi ödeyecek.

Reform, ilk kez işe girenlerin sağlık hizmetlerinden yararlanması için gerekli olan süreyi ise 3 aydan 1 aya indiriyor. Aynı şekilde sigortalının eş ve çocukları için gerekli olan 4 ay bekleme süresi de 1 aya iniyor. Ancak çalışırken işsiz kalan birisi sağlık hizmetlerinden 10 gün yararlanabilecek. Bu süre halen 6 ay. Özel hastaneler, hastadan en fazla yüzde 20 fark ücreti alabilecek. Vakıf üniversiteleri de kamu statüsünde kabul edilerek ücret alamayacak. Ayaktaki tedavilerde bütün hastalardan 2 YTL katılım payı alınacak. Yatan hastalar katkı payı ödemeyecek. Gazi ve şehit yakınları da özel hastanelerde ücretsiz tedavi olacak. Reform, doktor tarafından ikamet adresi dışına sevk edilenlere yol ve refakatçi parası ödenmesini de getiriyor. Ayrıca doğum izninde geçen süre, tıpkı askerlikte olduğu gibi borçlanılarak sigortaya saydırılacak. Gazeteci, pilot, postacı, demiryolu çalışanı, gardiyan, veteriner, devlet tiyatrosu sanatçısı, lokomotif makinisti, hostes ve gemi adamı, kazanılmış hakları saklı kalmak şartıyla, yasa çıktıktan sonra 'yıpranma' alamayacak. Asker ve polisin yıpranma hakkına ise dokunulmadı.