TARİHLE İLGİLİ KAVRAM, TERİM VE SÖZLÜKLER (N,O,Ö,P,R)

N.A.T.O (NORTH ATLANTIC TREATY ORGANİZATİON = KUZEY ATLANTİK ANTLAŞMASI ÖRGÜTÜ) : Belçika, Kanada, Danimarka, ABD, Fransa, İngiltere, İzlanda, İtalya, Lüksemburg, Norveç, Hollanda ve Portekiz’in “Kuzey Atlantik bölgesinde barış ve güvenliği korumak, istikrarı ve huzuru geliştirmek amacıyla 4 Nisan 1949’da Washington’da imzaladıkları antlaşma çerçevesinde kurulmuş olan Askeri ve Siyasi örgüt. 1952’de Türkiye ve Yunanistan’ın 1955’te Almanya’nın, 1982’de İspanya’nın katılmış oldukları örgütün savunma bölgesi üç komutanlığa ayrılmıştır. Avrupa Müttefik Yüksek Komutanlığı SACEUR (Genel Karargah SHAPE); Atlantik Yüksek Komutanlığı SACLANT ; Manş Müttefik Komutanlığı veya CİNCHAN. En yüksek organı Askeri Komite, örgüt üyesi devletlerin Genel Kurmay Başkanlığının temsilcilerinden oluşur. İttifak üyesi olarak kalmak kaydıyla 1966’da Fransa, 1974’te de Yunanistan örgütün askeri kanadından çekilmişlerdir. Yunanistan 1980’de yeniden askeri kanada katılmıştır. Günümüzde Doğu Blokundan ayrılmış olan Doğu Avrupa ülkelerinden bazıları NATO’ya tam üye olmak amacıyla başvuruda bulunmuşlardır.

NAFİA : Bayındırlık. (Örnek: Nafia Vekaleti= Bayındırlık bakanlığı.)

NAS : BAKINIZ DOGMA

NAZIR : BAKINIZ BAKAN

NİZAMNAME : BAKINIZ TÜZÜK

OLİGARŞİ : Egemenliğin bir sınıfı zümreye veya gruba ait olduğu yönetim sistemidir. (Örnek: Eskiden Beyazların egemenliğindeki Güney Afrika Cumhuriyeti)

ONİKİ ADA : Trablusgarp Savaşı sırasında İtalyanlar tarafından işgal edilen ve II.Dünya Savaşı sonrası 1947 Paris Sözleşmesi ile Yunanistan’a verilen güneydoğu Ege adaları.

ORDU MÜFETTİŞİ : Osmanlı Devleti’nin son döneminde kurulan,bölgesindeki tüm asker ve sivil yöneticilere emir verme yetkisini sahip alan ordu komutanlığı görevidir.


OSMANLI DEVLETİNDE RÜTBELER:

MÜLAZİM-İ SANİ : Osmanlı Devletinde Asteğmen rütbesi
MÜLAZİM : Osmanlı Devletinde Teğmen rütbesi
MÜLAZİM-İ EVVEL : Osmanlı Devletinde Üsteğmen rütbesi
YÜZBAŞI : Osmanlı Devletinde Yüzbaşı
KOLAĞASI : Osmanlı Devletinde Kıdemli Yüzbaşı ile
Binbaşı rütbesi arasındaki rütbe
(ön Yüzbaşı)
KAYMAKAM : Osmanlı Devletinde Yarbay rütbesi
MİRALAY : Osmanlı Devletinde Albay rütbesi
MİRLİVA : Osmanlı Devletinde Tuğgeneral rütbesi
2. FERİK : Osmanlı Devletinde Tümgeneral rütbesi
1. FERİK : Osmanlı Devletinde Korgeneral rütbesi
MÜŞİR : Osmanlı Devletinde Orgeneral ve Mareşal
rütbesi
PAŞA : Osmanlılarda Sivil-Asker üstdüzey devlet
memurlarına verilen ünvan

OSMANLICILIK : Tanzimat Devri’nin sonlarına doğru ortaya çıkan fikir akımlarından biridir. Bu görüşü savunanlar, devletin sınırları içinde yaşayan bireyler arasında dil, ırk ve din bakımından hiç bir fark gözetmeksizin, hepsinin aynı hak ve yetkilere sahip olduğunu savunan devletin de ancak bu görüş etrafında birleşmekle ayakta kalabileceğini savunan fikir akımıdır.

ÖĞRETİ : BAKINIZ DOKTRİN

ÖRF : Halk arasında eskiden beri uygulanan ve herkesin uymakta zorunlu olduğu yazısız hukuk kurallarıdır. (Örnek : Ölen bir erkek kardeşin karısıyla aile içinden başka bir erkeğin evlendirilmesi)

ÖRFİ HUKUK : Bir toplumun gelenek ve göreneklerinden ortaya çıkan hukuk anlayışıdır.

ÖZELLEŞTİRME : Devlet (Kamu) menfaati nedeniyle devletin elinde bulunan üretim araçlarının (genelde sanayi tesislerinin) daha verimli çalıştırabilecek özel girişimcilere satılmasıdır. (Örnek: Türk Hava Yollarının özelleştirilmesi)

PAKT (ANTANT) : Andlaşma, bağlaşma sözleşme.

PALİKARYA : İstanbul’da Rum delikanlıları, kabadayı geçinenleri ve özellikle de kayıkçılık edenlere verilen isim.

PANISLAVİZM : Slav soyundan gelen tüm halkların bağımsızlığını ve tek bir devlet çatısı altında yaşamasını hedefleyen ve Osmanlı Devleti’nin son döneminde Rusya tarafından uygulamaya sokulan düşünce akımı.

PANİSLAMİZM : Tanzimat Devri’nden sonra ortaya çıkan fikir akımlarından biridir. Memlekette İslamiyete ve dünyanın her tarafındaki müslümanlara önem veren ve bütün müslümanlar arasında bir birliğin gerçekleşmesini mümkün kılmaya çalışan ve devletin sosyal bağlarını din birliğinde arayan bir akımdır.

PANTÜRKİZM : Osmanlı Devleti’nin kurtuluşunun islamcılık ve Osmanlıcılıkla mümkün olamayacağını, kurtuluşun ancak Türk unsuruna dayanmakla mümkün olacağını kabul eden bir fikir akımıdır. Ziya Gökalp’in temsilciliğini yaptığı bu görüş de kendi içinde uzak ve yakın Türkçülük diye ayrılmaktadır.

PARLAMENTO : Meclis.

PATRİK : Ortadoks ve Doğu kiliselerinin başkanlarına verilen addır. ( Rus ve Ermeni Patrikleri gibi )

PLEBİSİT : Bir toprak parçası üzerinde yaşayan halkın herhangi bir devlete bağlanma veya özerk veya bağımsız olma konusunda halkoylaması ile karar vermesidir. (Örnek: Lozan Barış Antlaşmasında Türk heyeti Musul-Kerkük ve Süleymaniye bölgesinde Plebisit yapılmasını önermiştir.)

POZİTİF HUKUK : BAKINIZ LAİK HUKUK

RAUF ORBAY : Deniz Harp Okulu mezunudur. Dz.Kurmay Albay’lıktan emekli olmuştur. İttihat ve Terakki Cemiyetine üye olmuş ve Balkan savaşlarında Hamidiye kruvazörü ile Ege denizindeki faaliyetleriyle başarılı olmuştur. Birinci dünya savaşında Teşkilat-ı Mahsusa ile (Osmanlı gizli servisi) İran ve Kafkasya’da faaliyetlerde bulunmuştur. Milli Mücadelenin başlangıcında Kuvva-i Milliyenin kuruluşunda yer almış Amasya Genelgesinin ilanında, Erzurum ve sivas kongrelerinde görev yapmış son Osmanlı Mebusan meclisine İstanbul Mebusu (Milletvekili) olarak girmiş burada Milli Mücadele yanlısı Felah-ı Vatan (Vatan-ın kurtuluşu) grubunun başkanlığını yapmıştır. Son Osmanlı Mebusan Meclisince 28 Ocak 1920’de Misak-ı Milli’nin ilanı üzerine İstanbul işgal edilmiş Rauf Beyle beraber 10 Mebus İngilizlerce Malatya ‘ya sürülmüştür. 1922 yılında ülkeye döndükten sonra TBMM’de görev yapmış 1923 yılında Başbakanlık görevine getirilmiştir. Saltanatın kaldırılmasına ve Cumhuriyetin ilanına karşı çıkmış, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının genel Sekreterliği görevini yürütmüştür. ******’e Suikast girişimi nedeniyle yargılanmış ve hapis cezasına çarptırılmıştır. Mahkeme öncesi gittiği yurtdışından 1938 yılında genel af ilan edilmesine rağmen geri dönmemiş, ******’ün ölümünden sonra yurda dönmüş ve TBMM. Üyeliği ve Londra Büyükelçiliği görevlerinde bulunmuştur. 1963 yılında İstanbul’da vefat etmiştir.

REAYA : Çoban ve otlattığı sürü anlamındaki “raiyet” in çoğulu Osmanlı Devleti sınırları içinde yaşayan herkese (özellikle toprakta çalışanlara) verilen ortak isim.

REDİF : Yedek Asker Osmanlı ordusunda dört yıl muvazzaflık iki yıl ihtiyatlık (toplam altı yıl nizamiye askerliği) ardından on dört yıl devam eden fiili olmayan askerlik yükümlülüğü savaş esnasında silah altına alınırlar ve bunlardan redif tabur ve alayları oluşturulurdu.

REFERANDUM : BAKINIZ HALKOYLAMASI

REFET PAŞA (BELE) : 1881 yılında Selanik’te doğdu. 1899 yılında Harp Okulunu 1912 yılında Harp Akademisini bitirdi. Irak Cephesinde Mustafa Kemal Paşanın emrinde kolordu komutanlığı yaptı. 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Paşanın emrinde Sivastaki 3 ncü kolordunun komutanı olarak Samsun’a çıktı. 6 Eylül 1920’de TBMM’de İçişleri bakanı oldu. Ardından Batı Cephesi güney bölümü komutanı olarak atandı. Batı Cephesi’nin tümüne İsmet Paşanın komutan olarak verilmesi üzerine TBMM’de İçişleri ve Savunma Bakanlığı görevlerinde bulundu. Büyük taarruzda Mustafa Kemal Paşa tarafından kendisine teklif edilen 1 nci Ordu Komutanlığı görevini kabul etmedi. Cumhuriyetin ilanıyla muhalefetin yanında yer aldı. 2 Eylül 1963’te İstanbul’da vefat etti.

REJİ : Osmanlı Devleti döneminde; tütün işletmesini yöneten yabancı şirket. Bu Fransız şirketi 1925 tarihinde kabul edilen yasayla TEKEL olarak devlet mülkiyetine geçmiştir.

REJİM : Düzen. Bir ülkenin yönetiminde temel alınan ilkelerin tümü.

RİFAT EFENDİ (RİFAT BÖREKÇİ) : Kurtuluş Savaşı’nı her açıdan destekleyen dönemin Ankara Müftüsü’dür. Milli mücadele yanlısı fetvalarından dolayı İstanbul Hükümeti tarafından ölüm cezasına çarptırılmıştır.

RİSALE : Sayfa sayısı fazla olmayan ve özellikle belli bir konuyu içeren küçük kitapçık.

RUM PONTUS : Batum’dan, İnebolu’ya kadar uzanan Karadeniz bölgesinde, Trabzon merkez olmak üzere Rum Devleti kurmak amacıyla faaliyet gösteren Rumların kurduğu zararlı bir cemiyettir.

RUMİ TAKVİM : Osmanlı devletinde mali işlerde kullanılmak üzere güneş yılına göre düzenlenmiş bir takvimdir. 1 Mart bu takvimin başlangıcı kabul edilir.

RÜŞTİYE : Osmanlı Devleti döneminde ortaokullara verilen isim.