TARİHLE İLGİLİ KAVRAM, TERİM VE SÖZLÜKLER (J,K,L)

JEOPOLİTİK : 1. Coğrafya ekonomisi, nüfus-vb.nin bir devletin politikası üzerindeki etkisi. 2. Bir devlette bir bölgede uygulanan politika ile o yerin coğrafyası arasındaki ilişki 3. Bir devletin saldırgan nitelikteki genişlemesini, ekonomik ve siyasi coğrafya açısından haklı kılmaya yönelik siyasi öğreti.

KABALAK : Birinci dünya savaşında ordu mensuplarının kullandığı bir tür başlık.

KABİNE : BAKINIZ HÜKÜMET

KABOTAJ : Bir ülkenin iskele veya limanları arasında gemi işletme işi. Türk karasularında, Türkiyedeki akarsu ve göllerde gemi bulundurma, bunlarla gidiş geliş ve taşıma yapma hakkı. Bu hak 1 Temmuz 1926 da çıkarılan bir yasa ile sağlandığı için her yıl aynı tarih kabotaj bayramı olarak kutlanır.

KADI : Şeriat hukukunu uygulamakla görevli olan yargıç.

KALPAK : Üstü geniş ve yassıca posttan veya astragandan yapılmış bir tür başlık. Kuvvayi Milliyecilerin kullandığı bir başlık olması sebebiyle Milli Mücadelenin sembolü olmuştur.

KAMULAŞTIRMA : BAKINIZ DEVLETLEŞTİRME

KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME : Türkiye Büyük Millet Meclisinin bir kanunla (Yetki Kanunu) yetki vermesi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından yetki kanunu çerçevesinde belli konuları düzenlemek amacıyla çıkarılan yazılı hukuk kurallarıdır. Bunlar tıpkı kanunlar gibi resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girerler. (Örnek: Bakanlar Kurulunun TBMM.’den aldıkları yetki kanunu çerçevesinde memur maaşlarında düzenleme yapmayı içeren Kanun Hükmünde kararnameler)

KANUN (YASA) : Anayasanın yetkili kıldığı organ (T.B.M.M.) tarafından yazılı bir şekilde kabul edilmiş bulunan genel, sürekli soyut ve yaptırım gücü olan hukuk kurallarıdır. Kanunlar resmi gazetede yayınlandıktan sonra yürürlüğe girer.

KANUN-U ESASİ : 1876 ve 1908 yıllarında ilan edilmiş olan Osmanlı Devletinin Anayasalarına verilmiş olan isimdir.

KAPİTALİZM : Her türlü üretim ve hizmet aracının sermaye sahibi olan şahışlara ait olması esasına dayanan ekonomik ve sosyal sisteme verilen isim (Örnek : ABD)

KAPİTÜLASYON : Bir devletin kendi yurttaslarının zararına olarak başka bir devlete tanıdığı ticari, adli, siyasi, mali ayrıcalıklardır. Bu ayrıcalıklar bir devletin bağımsızlığını simgeleyen YASAMA-YÜRÜTME ve YARGI güçlerini kısıtladığından, Kapitülasyonları kabul etmiş olan devletler, tam bağımsız sayılamazlar. Osmanlı Devletinin 15.yy.dan başlayarak değişik ülkelere tanıdığı kapitülasyonlar giderek artırılmış, kaldırılması ancak Lozan Antlaşması ile gerçekleştirilmiştir.

KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI : Karadeniz havzasında bulunan devletlerin ekonomik ve siyasi işbirliğini öngeren ve Türkiyenin öncülüğünü yaptığı bir teşkilattır. Karadeniz havzasındaki devletlerin bir kısmının henüz siyasi ve ekonomik bazı sorunlarını çözümleyememiş olmaları teşkilatın geliştirilmesine yönelik girişimleri yetersiz kılmaktadır.

KARAKOL CEMİYETİ : Ulusal bağımsızlık savaşının başında, Anadolu’ya silah kaçırarak yardımcı olmuşlardır. Ancak “Anadolu’nun tek temsilcisi olarak kendilerini gördüklerinden” tehlikeli olmuş ve Mustafa Kemal’in emriyle kapatılmıştır.

KARASULARI : Bir devletin egemenliği altında bulunan, kıyılardan belli uzaklığa erişen deniz şerididir. Türk karasularının genişliği, 1964’te çıkarılan bir kanunla en az 6 mil olarak kabul edilmiştir. Akdeniz ve Karadeniz de karasularımızın genişliği 12 mil, Ege de ise 6 mildir. (Yunanistan ile sorunlarımızdan biri karasuları konusudur.)

KATILIMCI DEMOKRASİ : Halkın dil,din,renk,ırk ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin seçme ve seçilme hakkını özgürce kullandığı, halkın sivil toplum örgütlenmeleri ile (dernek, odalar vs.) siyasi iktidar üzerinde denetleme ve yönlendirme görevi yaptığı demokrasi anlayışına denir.

KAZA : BAKINIZ YARGI

KAZIM KARABEKİR PAŞA : 1882 yılında İstanbul’da doğdu. 1902 yılında Harp Okulunu, 1905 yılında Harp Akademisini bitirdi. 1917 de Mustafa Kemal Paşanın 7 nci Ordu Komutanlığının emrinde kolordu komutanı olarak çalıştı. Mustafa Kemal Paşanın istifası üzerine Ordu Komutan vekilliğine getirildi. Daha sonra bu ordu Erzuruma gönderilerek 15 nci kolordu olarak tertiplendi ve başına Kazım Karabekir Paşa getirildi. Muatafa Kemal Paşanın Milli Mücadeleyi başlatmasıyla onun yanında yer aldı. TBMM’nin emriyle Ermeniler üzerine taarruz ederek Ermenileri Gümrü Barış Antlaşmasını imzalamak zorunda bıraktı. Milli mücadelenin kazanılmasından sonra Cumhuriyet ilanı ve İnkılapların yapılması konusunda Mustafa Kemal Paşayla anlaşmazlığa düştü. 1924 yılında Rauf ORBAY ve Ali Fuat CEBESOY’la birlikte muhalefete geçerek Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını kurdu. Fakat bu fırka kısa süre içinde eski rejim özlemlileriyle dolunca kapatıldı. ******’e İzmir’de düzenlenen suikast girişiminde kendi partisinin elemanları rol alınca istiklal Mahkemesince Yargılandı ancak beraat etti. Daha sonra siyasi hayattan çekildi. 25 Ocak 1948’de vefaat etti.

KIT’A SAHANLIĞI (ŞELF) : Bir anakaranın deniz altındaki doğal uzantısına verilen isim. Kıt’a sahanlığına sahip olan devletler belli bir derinliğe kadar olan bölgede deniz dibinden her türlü maden doğalgaz ve petrolü çıkarma ve pazarlama hakkına sahiptir. (Derinlik 1982 Açık Deniz sözleşmesine kadar 200 metre olarak hesaplanırken bu konferans sonrası “teknolojik olarak işlenebilecek derinlik” kavramı geçerli olmuştur.)

KOLONİ : BAKINIZ SÖMÜRGE

KOMİSYON : TBMM’ne verilen Kanun tekliflerini değerlendirip son şeklini verdikten sonra Mazbata şeklinde Meclis genel kurulunun onayına sunan, Mecliste temsil edilen siyasi partilerin üye dağılımlarına göre seçimle işbaşına gelen ve milletvekillerinden oluşan kurul.

KOMİTA : Osmanlı Devleti döneminde özellikle azınlıkların kurmuş oldukları ayrılıkçı silahlı çetelere verilen isim. (Örnek:Ermeni Komitaları, Rum Komitaları)

KOMÜNİZM : 1) Bütün malların, kişilerin değil, toplumun sayıldığı ve ortaklaşa kullanılıp, özel mülkiyetin olmadığı sosyal ve ekonomik toplum düzenidir. Bu durumu gerçekleştirme isteği özellikle toplumların düzensizlik içinde bulunduğu zamanlarda ileri sürülmüş; ve toplumların içindeki eşitsizliklerin kalkacağı, yoksulluk görülmeyeceği, kimsenin baskı altına alınmayacağı, savaşlara bile gerek duyulmayacağı hedeflenmiştir.
2) Böyle bir düzenin kurulmasını amaçlayan siyasi,ekonomik ve toplumsal öğreti.

KUŞÇUBAŞI EŞREF : Harbiye mezunu subaydır. İttihat ve terakki cemiyetinin oluşturmuş olduğu gizli servisin (Teşkilat-ı Mahsusa) önde gelen liderlerinden biridir.

KUVA-İ MİLLİYE (ULUSAL KUVVETLER) : Türk Bağımsızlık Savaşı boyunca iç ve dış düşmanlara karşı mücadele eden sivil ve askeri güçlere verilen ad.

KUVAYİ İNZİBATİYE : BAKINIZ HİLAFET ORDUSU

KUVAYİ SEYYARE (GEZİCİ KUVVETLER) : Kurtuluş Savaşı’nın başlangıç yıllarında iç ayaklanmalarda önemli rol oynayan Çerkez Ethem komutasındaki kuvvetlerdir.

KUVVETLER AYRILIĞI (GÜÇLER AYRILIĞI) : Yasama kuvvetinin meclise, yürütme kuvvetinin bakanlar kuruluna, yargı kuvvetinin ise bağımsız mahkemelere bırakıldığı sistemdir.

KUVVETLER BİRLİĞİ (GÜÇLER BİRLİĞİ) : Yasama, yürütme ve yargı kuvvetlerinin tek bir kişi, makam veya meclis’in elinde bulunması. (Örnek: Milli Mücadele döneminde Yasama, yürütme ve yargı yetkileri TBMM’ne aittir.)

KÜÇÜK ZABİT : Astsubay

KÜLTÜR : Dar anlamıyla, bir insanın edindiği bilgilerin unutulmayıp, kullanabildiği, değerlendirdiği bölümlerin tümüdür. Geniş anlamda kültür; bir toplumda; bilim, sanat ve yaşama biçimi konularında ortaya atılarak biriktirilen değerlerin tümüdür.

KÜRDİSTAN TEALİ CEMİYETİ : Teali, yücelme, yükselme anlamındadır. 1918 yılında kurulan cemiyet, wilson ilkelerinden yararlanarak, bölücü bir amaç gütmüştür. Amerika heyetiyle ilişkiler kuran cemiyet, Doğu Anadolu’da bağımsız bir Kürt Devleti kurmak için, Amerika’nın iznini almaya çalışır. Milli mücadele aleyhine de çalışmalarda bulunan cemiyeti , İngilizler Musul’u almak için desteklemişlerdir.

KÜREK CEZASI : Ağır suç işleyenlerin ayaklarından zincirle bağlanarak gemilerde kürek çekmesini öngeren ceza, Tanzimattan sonra bu uygulama kaldırılmış ancak bu cezaya çarptırılanlar ağır işlerde çalıştırılmışlardır. (Yol Yapımı Vs.)

LAİK HUKUK (POZİTİF HUKUK) : Kaynağını akıl ve bilimin gereklerinden alan,her zaman toplumun gereksinimlerine göre değişebilen,her çağda çağdaş olma özelliğine sahip evrensel hukuk anlayışıdır.

LAİKLİK : Kişi, toplum ve devlet yaşamına egemen olan kuralların tümüne, tamamen aklın ve bilimin egemen olmasıdır.

LAYİHA : Düşünülen bir şeyin yazılı hale getirilmesi, tasarı.

LEVANTEN : Osmanlı Devletinde ticaretle uğraşan, doğu ve batı kültür özelliklerini kaynaştıran ve İstanbul İzmir gibi önemli ticaret merkezlerinin belli semtlerinde oturan azınlık ve yabancılara Avrupalıların verdikleri isim Türkler ise bu kişileri “Tatlısu frengi” olarak isimlendirirlerdi.

LİBERALİZM : Kişi özgürlüklerinin her alanda ve mümkün olduğu ölçüde az sınırlı olması. Ekonomik liberalizm, ekonomi alanında kişilerin tam özgürlüğüdür. Siyasal liberalizim ise, siyasal etkinlikler için kişilere tüm özgürlüklerin tanınmasıdır.

LİVA : Tanzimattan sonra vilayet ile kaza arasındaki birim (Mutasarrıflık = Sancak) Liva yöneticilerine Mutasarrıf adı verilirdi. Aynı zamanda askeri teşkilatta iki alaydan oluşan ve tümenden daha dar kadrolu (Tugay) birliğe de bu isim verilirdi. Bu birlğin başındaki komutan Mirliva ünvanını alırdı.

LLOYD GEORGE : Birinci dünya savaşında ve Türk Kurtuluş Savaşı döneminde İngiltere’nin başbakanı. Osmanlı Devleti’nin paylaşılmasında önemli rol oynadı. Yunanistan’ın doğu Trakyayı ve batı Anadoluyu işgaline büyük destek verdi. Türk Kurtuluş Savaşının başarıyla sonuçlanması üzerine siyasi hayatı bitti.

LORD GÜRZON : Türk Kurtuluş savaşı döneminde İngiltere dışişleri bakanı. Lozan Antlaşmasına İngiliz hükümetini temsilen katılmıştır.