I MAYIS İŞÇİ BAYRAMININ TARİHÇESİ

I MAYIS İŞÇİ BAYRAMININ TARİHÇESİ

İşçilerin küresel boyuttaki hak arama mücadelesinin simgesi 1 Mayıs, bu yıl da tüm dünyada çalışanlar ve örgütlerince çeşitli etkinliklerle kutlanacak.

Zaman içinde tarihi anlamı unutulan 1 Mayıs, aslında işçilerin 8 saatlik çalışma günü için verdiği küresel mücadeleye dayanıyor.

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, bugün tüm dünyada ''Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü'' olarak kutlanan 1 Mayıs, ABD'de 1886 yılında 350 bin işçinin, günlük mesai süresinin 8 saatle sınırlandırılması için başlattığı grevin yıldönümü.

ABD ve Kanada'daki 1 milyon işçiyi temsilen 1881'de kurulan ''Örgütlü Meslek Kuruluşları ve İşçi Sendikaları Konfederasyonu (FOTLU)'', bu amaçla 1 Mayıs 1886'da bir günlük grev yapılmasını kararlaştırdı.

Tarihte ilk kez bu denli örgütlü olarak girişilen hak arama mücadelesinde, ABD genelindeki 350 bin işçi greve çıkarken, bu hareket işveren kesiminin büyük tepkisini çekti.

1 MAYIS'IN İLK ÖLÜMLERİ

Chicago eyaletinde 40 bin işçinin katıldığı grevi sonlandırmak isteyen işverenler, o dönemde yaygın olarak bulunan sokak çeteleriyle ittifak kurarak, hem işçilere saldırı düzenletti, hem de bu kişilerin işgücünü devreye sokarak grevi kırmaya çalıştı.

Grevci işçilerle sokak çeteleri arasında çıkan bir kavga sırasında, polisin işçiler üzerine ateş açması sonucu, 4 işçi yaşamını yitirdi. Böylece tarihte daha sonra da pek çok acının yaşanacağı 1 Mayıs, ilk ölümlere sahne oldu.

Bunun üzerine işçi önderlerinden August Spies, işçileri silahlı direnişe çağırdı ve ertesi gün Haymarket Meydanı'nda düzenlenen mitingi dağıtmak isteyen polislerin üzerine bomba atıldı. Olayda 7 polis ölürken, 66'sı da yaralandı ve aralarında Spies'ın da bulunduğu 8 işçi önderi tutuklandı.

İdam cezası istemiyle yargılanan işçi önderleri, mahkeme tarafından suçlu bulundu. ''Chicago sekizleri'' olarak anılmaya başlanan işçilerin serbest bırakılması için Avrupa ve ABD'de yürütülen kampanyalar sonuç vermedi ve mahkemeden 1 yıl sonra 4 işçi önderi idam edildi. Louis Lingg adlı işçi ise hapishanede dinamitle intihar etti. İdam kararından sadece 3 işçi önderi kurtulabildi.

1 MAYIS, DÜNYAYA MAL OLUYOR

ABD'de işçilerin başlattığı hak mücadelesi ve ardından yaşanan olaylar, uluslararası işçi örgütlerini harekete geçirdi.

Fransız Devrimi'nin 100. yılı nedeniyle 1889 yılında düzenlenen Paris Kongresi'nde (2. Enternasyonal) biraraya gelen Avrupa ve ABD'nin başlıca işçi örgütleri, Bordeaux'lu işçi Lavigne'in önerisiyle 1 yıl sonra tüm dünyada 8 saatlik işgünü için ortak eyleme gidilmesini, Amerikalı sendikacı Gompers'in önerisiyle de bu eylemin 1 Mayıs'ta yapılarak ABD'deki genel grevle aynı günle rastlaşmasını kararlaştırarak 1 Mayıs'ı, ''Uluslararası Birlik, Mücadele ve Dayanışma Günü'' olarak kabul etti.

TÜRKİYE'DE 1 MAYIS

Türkiye'deki 1 Mayıs kutlamalarının tarihi de dünya tarihine paralel olarak, Osmanlı dönemine kadar uzanıyor.

Türk topraklarındaki ilk 1 Mayıs eylemi, 1911 yılında Selanik'te gerçekleştirildi. İstanbul'daki ilk kutlamaysa 1920'de işgal altında yapıldı. Binlerce işçinin katıldığı kutlamada, Karaköy'den Haliç'e yürüyen işçiler, hem 1 Mayıs'ı kutlamış hem de işgal güçlerine karşı mesaj vermiş oldu. İstanbul'da, 1925 yılına kadar büyük katılımlarla kutlanan 1 Mayıs, aynı yıl çıkarılan ''Takriri Sükun Yasası'' ile yasaklandı.

Türkiye'de 1 Mayıs, 1960'lara gelindiğinde yine çıkarılan bir yasayla bu kez ''Bahar Bayramı'' olarak ilan edildi. Ancak bu tarihten sonraki ilk kitlesel eylem, Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu'nun (DİSK) öncülüğünde 1976 yılında gerçekleştirildi.

Ülkenin hızla çatışma ortamına sürüklendiği bu yıllarda, 1 Mayıs, toplum hafızasında büyük acıların yaşandığı tarih olarak yer edecekti.

İstanbul Taksim Meydanı'nda 1977 yılında gerçekleştirilen 1 Mayıs kutlamasında, yaklaşık 1 milyon kişinin bulunduğu miting alanına çevredeki yüksek otel ve binaların üzerinden ateş açıldı.

Açılan ateş ve kalabalık içinde hareket eden panzerlerin insanları ezmesi sonucu, 36 kişi yaşamını yitirdi. Yaşanan bu olay, tarihe ''Kanlı 1 Mayıs'' olarak geçerken, Taksim Meydanı da bu tarihten itibaren günümüzde de devam eden bir şekilde mitinglere kapatıldı.

Sonraki yıllarda da zaman zaman istenmeyen olayların yaşandığı 1 Mayıs, değişen üretim yapısı içinde sadece kol gücünü ortaya koyanların günü olarak değil, tüm çalışanların birlik ve beraberlik içinde hak arama ve mücadele günü olarak kutlanmaya devam ediliyor.